दामलाई माया गर्ने पुस्ता

कान्तिपुर साप्ताहिकमा २०७३ चैत्र ६ गते प्रकाशित् । 

कामलाई माया गर्ने मान्छेले काम गर्छ, दामलाई माया गर्ने मान्छेले जे पनि गर्छ । उस्ले चोर्छ, ठग्छ, ढाट्छ, लुट्छ, कालोबजारी वा भ्रस्टाचार यावत गर्छ । 

जस्ले कामलाई स्रद्धा गर्छ, पैसा त उस्को पछि पछि दगुर्दै आँउछ । उद्देश्य लिँदा दाम कमाउछु भनेर लियो भने दाम त कमाइएला तर काम राम्रो गर्छु भनेर लियो भने नाम र दाम दुबै साथ साथ बाइप्रोडक्ट बनेर आउछन् ।

आज शिक्षित जमात बड्दै जाँदा श्रमजन्य कामलाई हेय भावले हेर्ने प्रचलन पनि बड्दो छ । सडक सफा गर्नेहरुलाई अर्कै दृष्टिरकोणले हेर्दछन् यहा,ँ जबकी त्यो सडक सफाइले कसरी प्रत्येक शहर बासीको स्वास्थ्य बचावट गरिरहेको छ र शहर सौन्दर्यता कायम गरिरहेको छ त्यो आँकलन गरिन्न । कामलाई माया गर्नेले बाँझो बारी खस्रेर सुन फलाउछन्, दामलाई माया गर्नेले उर्बर खेत बाँझो पल्टाएर पैसा बटुल्न अरब पुग्छन् ।

भारतबाट आएको ब्यक्तिले भुइमा फालेको चक्लेट्को खोलमा पैसा देख्छ र भन्छ –पैसा हावामे उड्रहेँहे बस पकड्नेकी टेक्निक चाहिए । हामीहरु कवाडी सामानहरु बटुलेर धर्ती सफा राखिदिने र फोहोरबाट मोहोर फलाउने ती परिश्रमीहरुलाई भैया र तँ भनेर हेप्छौ तर उनीहरुबिना हाम्रो कपालसमेत काँटिदैन भन्ने बिर्सिन्छाँै । हामी गफमा रमाउछौ, उनीहरु काममा । काम आखिर काम हो, यो सधैं महान् हुन्छ । कामलाई ठुलो सानो भनेर वर्गीकरण गर्नु केवल सोचाइको कमजोरी हो । 

उमिँ्रदै तीन पात भनेझँै अहिले सबैलाई सुरुमै ५० हजारको स्यालरी वाला जागिर चाहिन्छ । सुरुवात जहिले गरेपनि आखिर पाँच हजारबाटै हुन्छ भन्ने हेक्का राखिदैनँ । उस्तै परे काम सिक्न भोल्युन्टर पनि बस्नु पर्ने हुन सक्छ । आजकाल जवानहरुले भनेको खुब सुनिन्छ – जहिँतहिँ जागिरकालागि अनुभव लिएर आउ भन्छ पढाइ भर्खर सकेको अनि जागिर नै नपाएपछी कहाँबाट ल्याउने अनुभव? पहिल्यै ७० हजारको जागिर ताकेपछी अनुभव लिएर जानुपर्छ, सहि हो । घर निर्माण गर्दा जग बाटै सुरुगर्ने हो एकैपटक छाँना मार्ने हैन । ५ हजारको जागिर खान अनुभव चाहिन्न र यस्ले आगामी दिनहरुमा १० हजारको जागिरको निम्ती अनुभवको काम गर्छ । १० हजारको ले २० हजारको जागिरको लागि आधारशीला बनाइरहेको हुन्छ । एबम रीतले कामको इज्जत गर्नेले यसरी क्रमशः खुड्किला चड्दै जान्छ, पहिल्यै ७० हजारको जागिर खोजेर बस्ने बसी नै रहन्छ । 

आजको पुश्तालाई लुगा फाटेको कस्तो हुन्छ थाहा हुँदैन किनकि ती फाट्नु अघिनै फेसनमा आउटडेटेड हुन्छन् र फेरिन्छन् । परिश्रम गरेर फाटेको वा धराल्लिएको लुगा परिश्रम गर्नेलाई मात्र माया लाग्छ । त्यो लुगा नफाट्नु र फाट्नुबिच कति काम र कथा लुकेको हुन्छ लुगा लगाउनेले महशुस गरेको हुन्छ । यसरी श्रमको हात वास्तवमै खस्रो हुन्छ । श्रमले फुटाउछ, फुलाउछ, गलाउछ । यसले पसीना छुटाउछ । त्यसैले त श्रम वा कामलाई आत्मासाथ गर्न दह्रो मुटु आवश्यक पर्छ । तर अफशोस् आज श्रमको चुनौतिलाई स्वीकार गर्न नसक्नेहरुको भीड बड्दो छ । स्मरण रहोस् श्रम वा कामलाई यहाँ कोदाली नै खन्ने, भारी नै बोक्ने शारिरिक काम मात्र भनेर भन्न खोजिएको हैन ।