आहा ! बर्खे बिकास

नेपाल कृषि प्रधान देश हो । असार महिना भर्खर सकियो र यो महिना नेपालको लागि निकै नै महत्वपूर्ण मानिन्छ । कारण हामी नेपालीको मुख्य बाली धान यसै महिनामा रोपिन्छ । महिनाको अधा आधीमा धान दिवस समेत् धान रोपेर, दही चियुरा खाएर र बिबिध साङ्गितिक कार्यक्रम गरेर मनाईन्छ । यो महिनामा हामी धान रोप्न कँही छोड्दैनौ । काठमाडौंकै बिभिन्न स्थानका बासिन्दाले सडकमै रोपाई गरेर उक्त कुरा पुष्टि गरिसकेका छन् । कृषिप्रधान देश भईकन यति पनि फाईदा लुट्न सकिएन भने त के काइदा? असारैभरि रोपाईको नाममा हिलोमा लडिबुडी खेल्दै रमाउने कलाकार र मोडलहरुको पनि देशमा खाँचो भएन । जनप्रतिनिधिहरु पनि सस्तो लोकप्रियाताका लागि कोदालो लिएर बाउसे गर्न र घुम ओडेर बिँउ काढ्न पछि परेनन् ।

Road construction in the rain: Asar's Development

रोपाईलाई फगत मनोरञ्जनको रुपमा लिनु हाम्रो दुर्भाग्य हो । खेतका कुनै गह्रामा बाजा ध्वजाका साथ ५ सय भन्दा बढीले रोपाई गरेको नाटक मन्चन भईरहँदा लाखौं किसानका फाँटहरु लाठे र रोपाहारको अभावमा बाँझो पल्टन तयार भईरहेको यथार्थता हामीले भुल्नु हुँदैन । एकदिन रोपाँईको मज्जा लुट्नेले धानको फसल नलिउँञ्जेल कति कष्ट गर्नुपर्छ बुझ्ने चेष्टा गर्नुपर्छ । कृषिमा प्रोत्साहन र कृषकको पहँुच सोझै बजारसम्म नहुँदा कृषक निरुत्साहित छन् र बिचौलीयाहरु मोटाएको मोटाई छन् । तसर्थ अब नयाँ पिँढीले कृषि पेशै त्याग गर्ने, बरु जग्गा बेच बिखन गर्ने र विदेश पलायन हुने क्रम बढ्दो छ । गाँउ घरमा मेला पर्व र ज्याला गर्ने कामदार पाउनै कठीन छ । त्यसै पनि शहर आसपासका खेती योग्य उर्भर भूमि प्लटिङ गरेर घर घडेरीमा परिणत् भईसकेका छन् । त्यहाँ अन्न फलफुल हैन अब कङ्कृटका पिल्लरहरु रोपिन्छन् । त्यति नभए जग्गा कारोबारीहरुले एउटै जग्गाबाट पटक पटक गरेर लाखौं उमारीरहँन्छन् ।

प्रसंग थोरै बदलौ । कसैको विरोध गरिरहन मजा आउँदैन । आजकाल सबैले सबैतिर गर्ने धन्दा नै त्यही हो । आफु चाँही वरको सिन्को पर नसार्ने अर्काको चाँही निरन्तर विरोधमात्र गरिरहर्ने । हामी एकछिन रमाइलो गरौं । । रमाइलो गर्न हामीसँग प्रशस्तै कारणहरु छन, दुई तिहाई बहुमतको सरकार जो आएको छ । जसरी यो बर्षातमा खोलाबाट सडकसम्म भलहरु बगेका छन् टोलटोलमा बिकासको बाढी अझै ठुलो बगेको छ । आजकाल अधिराज्यभर जहाँ जानुस् बिकास आफ्नो ठुलै रुप लिएर त्यहाँ पुगिसकेको हुन्छ । सहरका कुनै पनि गल्ली बिकासले खाली छैनन् । जताततै निर्माण कार्य भईरहेका छन् । यतिखेर पहाडको ढिस्को फोडेर गाँउगाँउमा चौडा सडक पुर्याइदै छ । पहिरोले शिरदेखिकै पहाड बगाएर नयाँ राजामार्ग छोपिदिन्छ तर पनि बिकास रोकिएकै छैन । दशौँ पटक सडक क्रेन लगाएर सफा गर्न किन नपरोस बिकास घर घर पुगेरै छोड्छ ।

जेठ् अन्त्यसम्म बिकास आउला जस्तो कुनै छाँट्काँट नै थिएन । जताततै उजाड अनि सुख्खा । त्यतिखेर साह्रै बिरक्त लाग्थ्यो मनोरेल र पानीजहाज देख्न हाम्रो पुस्ता मासिनै पर्ने होकी क्या हो भनेर । जब असारे सङ्क्राँन्तिले मुलुकमा पाइला टेक्यो बिकासको मुल फुट्न सुरु भईहाल्यो । यति भटाभट् बिकास भईराछ कि घर, मामाघर वा फुपूघर जहाँ जानुस् बाटो हिँडिसाध्य छैन र ठेकेदारहरु सडकको डीलमा छाता ओडेर डोजर अपरेटरलाई औँलाले आदेश दिईरहेका हुन्छन् । अनि अनेकथरि उपभोक्ता समितिका फ्लेक्सहरु रुख रुखमा झुन्ड्याईएका हुन्छन् । 

हाम्रा सडक गल्लीहरु पनि त्यस्तै, भत्किएका कुरुप खाल्डाखुल्डीहरु लिएर एघार महिना यही असारे झरीलाई प्रतिक्षा गर्दछन् । जनताका घरघरलाई ढल पनि यही असारमा चाँहिने । यसरी सबैको आवश्यकतालाई परिपूर्ति गर्न सरकारले पनि असारमै बजेट निकासा गर्छ अरे । असार मसान्तसम्म दुई दिने र तीन दिने परियोजनाहरु देख्दा लाग्छ अब देशले कायापलट गर्ने वाला छ । सर्वसाधारणहरु १ महिना बाटोका हिलो र खाल्डोमा जाकिएर के भो र? आखिर देश बन्न एउटा पुस्ताले दुस्ख सहनै पर्छ ।

आर्थिक बर्षको अन्तिम दिन शनिबारै भएपनि साँढे ५ अर्ब भन्दा माथिको फर्फारक भएको समाचारले प्रष्ट बताउछ अझै पनि आर्थिक अनुशासन र पारदर्शितामा प्रश्न चिन्हहरु मेटिन सकेका छैनन् । ठेकेदार र कार्यकर्ता पोस्ने यो प्रणाली नै खारिजी गर्नु पर्छ । नयाँ र बिल्कुल नयाँ कुराहरु ल्याएर देशको मुहार एकैपटक बदल्छु भनेर बेफ्वाकमा गफ्फिनु भन्दा पहिले पुराना नाजायज प्रणालिहरुलाई बदल्ने साहस् गरौ । बजेट निकासा हुने समय असारमै पारेर किन बारम्बार जनताले तिरेको कर लाई पहिरो र बढीले बग्न दिइन्छ? बर्षौ देखी यो समय बदल्ने भनेर कुरा मात्र उठिरहन्छ तर कार्यन्वयन कसैले गर्दैन । किनकी सबैको मानापानी भर्ने उत्तम बिकल्प र केही महिनामै आउन लागेको दसैं खर्च जुगाड गर्ने यो भन्दा दर्बिलो उपाय अरु छैन । उत्तर दिन पनि सजिलो, गर्न त गर्या होनी पहिरोले लग्योत मेरो के को दोश ? पिच त चार सेन्टिको ठाउमा ६ सेन्टी गरेको होनी काम सकेको केही घण्टामा खोलो पसेर पिच बगायो त के गर्ने?   

अनी अर्को कुरा: क्लोजिङ । हन के सारो क्लोजिङ लाग्न सकेको के नेपालीलाई? अफिसका पियुनको सालीदेखी हाकिमका श्रीमतीसम्म नगरकोट, धुलिखेल वा गोदावरीका फेन्सी होटलमा पारिवारिक देखी एक्स्ट्रेम अल्कोहोलिक ओभरनाइट जमघटमा ब्यस्त रहन्छन् । सुनेको ठेकेदारहरुले क्लोजिङको लागि भनेर छुट्टै बजेट छुट्ट्याएर राखेका हुन्छन रे ।

परिणाममुखी काम भईदिएत के भो र एक महिना मात्र किन हामी बाह्रै महिना सास्ती खेप्न तयार छौ । पोहोर परारको जस्तै असारमा भएको चरम् बिकास साउनको भेलले छोपेर भदौसम्ममा पुर्वावस्थामा आइपुग्ने त हैन भन्ने भय सबैको मनमा उत्पन्न भैरहन्छ । शकांमात्र हैन दुई चारवटा सडकमा बर्षातबीच गरीएको पिच भोलीपल्टै भकाभक उप्किएको भिडियो देख्दा झसङ्ग नै हँुईन्छ । हुन त बर्षौदेखी यही प्रकृया देखिदै आएको हो ।  हरेक साल यो सालचाँही केही फरक होला कि भनेर आश पनि गरिदै आएको हो । थोरै गर्ने तर दिगो गर्ने भन्दा पनि धेरै गरेर क्षणिक लोकप्रियता कमाइ पैसा तह लगाउने प्रवृत्ति अब त बदल्नु पर्ने बेला भएन र?

A version of this article was also published in Saptahik, a weekly entertainment portal of KMG, on 20 July 2018 (Shrawan 4, 2075).