डिजाईनर बेबी

डिजाइनर सुट वा सर्ट भनेको जस्तै डिजाइनर बेबी भनेको भविष्यको त्यस्तो बच्चा हो जुन तपाईंले आफ्नै इच्छा अनुसार डिजाइन गरेर जन्माउन सक्नु हुन्छ ।

एसियन राष्ट्रहरुमा बच्चा जन्माउदा सकेसम्म छोरा नै जन्माउन चाहने ब्यवहार अभ्यासमा आएको कुरा नौलो हैन । सामान्यतया पुरुष प्रधान देशहरुमा छोराको चाहना बेसी हुनाले गर्भमा छोरी भएको किटान भैसकेपछि गर्भपतन गरिने उदाहरण प्रशस्त छन् । चीनमा सन् १९७९ देखी जनसंख्या नियन्त्रणार्थ एक सन्तान नीति लागु भएपछि प्रायः दम्पतिहरुले एउटै सन्तानको रुपमा छोरानै जन्माइरहे । यस्ले गर्दा अहिले केटाहरुको संख्या मात्र यति धेरै भयो कि उनीहरुको लागि विवाहयोग्य केटी पाउनै हम्मेहम्मे पर्न थाल्यो । केटीहरु विवाहको लागि देश भित्रबाट मात्र नपुगेर फिलिपिन्स वा भियतनामबाट ल्याउनु पर्यो । सरकारले जनसंख्या नियन्त्रण गर्न भनेर ल्याएको नितिले महिलाहरुको संख्या विकराल रुपमा घटाइदियो र फलस्वरुप सन् २०१५ मा उक्त नीति खारिजी गरियो । अर्थात सन्तानको रुपमा के जन्माउने भन्ने निर्णय उनीहरुले गर्न सके तर अव प्रविधि यस्तो आउने वालामा छ कि सन्तानको रुपमा को मात्र नभै कस्तो जन्माउने निर्णय पनि आमाबाबुले लिन सक्ने छन् ।

पश्चिमा राष्ट्रहरुमा डिजाइनर बेबीको बिकासशील रुप यस्तो छः शिक्षित, योग्य र शारिरीक तवरले तन्दरुस्त केटाको शुक्राणु र अग्ली तेज सुन्दरीको डिम्बलाई कृत्तिम गर्भाधान् गराएर भ्रुणलाई आफ्नो कोखमा प्रतिस्थापन गरी जन्माउने । यसो गर्दा बच्चाको प्राकृतिक आमा दुई जना हुन्छन् र प्राकृतिक बाबु एक जना । यसरी धनको शक्ति यहाँसम्म पुगिसकेको छ कि धनाढ्यहरुले आफ्ना बालबच्चा सवल र सुगठित ब्यक्तिहरुबाट छानेर ल्याइएको बिजबाट उत्पादन गर्न सक्ने भए । फलस्वरुप उनीहरुका सन्तान अरुभन्दा बायोलोजिकल्ली उत्कृष्ट हुने भए ।

अब यति मात्र हैन जिएम बेबी उत्पादन हुन सक्ने संभाब्यता बढ्दो छ । जिएम बेबी यानिकी जेनेटिकल्ली मोडिफाइड् बेबी । नेपालजस्ता मुलुकको लागि यो दुरको विषय हो भनेर सोच्न सकिन्छ तर यो पुरै संसार एउटा ग्लोबल भिलेज र प्रविधि भनेको आगोको फिलिगोंजस्तो भएकाले नवीनतम प्रविधिले नेपालीलाई पनि छिट्टै प्रभाव पार्न सक्छ ।




वैज्ञानिकहरुका अनुसार करिब् १० हजार भन्दा बढी मानव रोगहरु बिसुद्ध जेनेटिक (जिनको दोषले हुने) छन् र यस्ता रोगबाट लाखौं मान्छे ग्रसित छन् जस्को पुर्नस्थापना बाहेक अन्य उपचार छैन । भर्खरै प्रयोगमा आएको जिन एडिटिङ्को प्रविधिले भ्रुण अवस्थामै जिनको दोष पहिचान गरेर त्यस्लाई काँट्छाँट गरिन्छ । तसर्थ अपाङ्ग वा सुस्त मनस्थिति भएर जन्मन सक्ने बच्चा जन्मनु अघावै दोषी जिन सम्पादन गरिने भएकाले सवल भएर जन्मिन्छ । यसले डाउन सिन्ड्रोम जस्ता क्रोमोजोमको गढ्बढीले उत्पन्न हुने शारिरिक–मानसिक अवस्था वा इन्सुलिन उत्पादनमै समस्या भएर हुने मधुमेह जस्ता बंशाणुगत रोगहरु सच्याउन सकिन्छ । अर्थात जन्मजात हुन सक्ने धेरै रोगहरुको जन्मनु अघिनै समाधान भैसक्छ । वास्तवमै यस्ता रोगहरुले जीवन भरी नै सताउने हुनाले यसले पार्ने सामाजिक आर्थिक दुश्प्रभाव अवर्णनीय नै छ । यी रोगहरुको निवारण सँगै स्वास्थ्य क्षेत्रमा मानव सभ्यताले नवीन खुट्किलो पार गर्ने छ ।        

अझ डिजाइनर बेबीको पूर्ण अवधारणा भनेको त बिद्यमान गुणहरुलाई सुधारेर झन उत्कृष्ट बनाउने हो । यस्को चुनौती भनेको कुन गुण कुन जिनले बोकेको छ पत्ता लगाउन गाह्रो छ र धेरै अवस्थामा एउटै गुण पनि असंख्य जिनहरु मिलेर संयुक्तरुपमा बोकिरहेका हुन्छन् । त्यसैले कतिपयले यो धेरै जटिल कुरो हो भनेका छन् तर पनि असम्भव भने छैन । निरन्तर प्रविधिको सुधारसँगै ती कुराहरु पनि सहज हुँदै जानेछन् भन्ने आश गर्न सकिन्छ ।

तर बिडम्बना भ्रुण अवस्थामै गरिने यो उपचार ज्यादै नै महँगो भएकाले यो धेरै धनाढ्य वर्गको लागि मात्र पहुचको बिषय हुनेछ । फलस्वरुप धनीका बच्चा सधैं सवल, अब्बल र राम्रा जन्मिने भए तर विपन्न वर्गका बच्चा जन्मिदै शारिरिक वा मानसिक रुपले असक्षम पनि हुन सक्ने भए । निश्चय नै यदि सुनियोजित स्वास्थ्य बिमा तथा सरकारी तहबाट उपचार छुटको व्यबस्था नहुने हो भने जिन एडिटिङ्ले धनी र गरीब बिचको खाडल अझ गहिरिदै जानेछ किनकी जिनको खराबीले असक्त मानिसहरुको आश्रित समुह सबै सधैं गरीब वर्गमा पर्छन् । उता एडिटिङ् पश्चात् डिएनएमै सामाजिक असमानता बोकेर जन्मेका धनी बालकहरु भविष्यमा आयआर्जनका काम गरी अझ धनी बन्न सक्छन । स्टेफेन हकिङले भर्खरै प्रकाशित पुस्तकमा परिमार्जीत जिनसहित जन्मेका सबल बच्चलाई सुपर हुम्यान भनेका छन् ।

यही सामाजिक चुनौतिलाई मध्यनजर गर्दै अमेरिका लगायतका कतिपय सम्बृद्ध मुलुकहरुमा केही दशकअगाडि देखी नै यस्ता डिजाइनर बेबी जन्माउन प्रतिबन्ध लगाईसकिएको छ । हुनत टेलरमा गएर कपडा, रङ्ग र स्टाइल छानीछानी लुगा सिलाए जस्तो मान्छेका बच्चा पनि उपभोग्य सामानजस्ता हुनु हुँदैन कि उनीहरुलाई पनि काँट्छाँट गरी आफुले चाहे जस्तो बनाउन सकियोस तथापि प्रविधिलाई स्वास्थ्य र जीवनसँगै जोड्न खोजिएको यो एतिहासिक प्रयास निसन्देह सह्रानीय छ । तर धेरै वर्ष, पैसा र दिमाग खर्च गरेर पत्ता लगाइएको प्रविधिमा पूर्ण प्रतिबन्ध लगाउने भन्दा पनि सबै वर्गका लागि यो उपचार पहँुचयोग्य बनाउने नीति र उपाय तर्फ ध्यान उन्मुख गर्न सके मानव जगत कै जीवन गुणस्तरमा उल्लेख्य सुधार हुन सक्ने छ ।  

This article was published in KMG's weekly portal Saptahik under "Samaya Sandarva" column on Jestha 3, 2076 (May 17, 2019)

facebook.com/ravinems