समाजका चित्रहरु

यो लेख २०७६ साउन १७ गते (August 2, 2019) को कान्तिपुर साप्ताहिकमा प्रकाशित् छ । 

चित्र १ः  धनबहादुर एक ठेकेदार हुन् । ढुङ्गाखानी र क्रसर उद्योग छ उन्को । राजनीतिमा खासै चासो नराख्ने उनी स्थानिय चुनावमा प्रतिष्ठित पाटीबाट वडाध्यक्ष उठिदिन अनुरोध आयो । उन्ले उम्मेदवारी दिए र अत्याधिक बहुमतले जिते जबकी उन्का प्रतिद्वन्धी बिसाँै बर्ष समाज र राजनीति जानेका निम्न आय भएका ब्यक्ती थिए । धनबहादुरले आफ्ना मतदाता धेरैलाई चिन्दैनन् र उनीहरुको बस्तुस्थितीका बारेमा खासै जानकार छैनन् । धनबहादुरलाई थाहा छ अब बिकास गर्नुपर्छ । त्यसैले उन्ले आफ्नो सम्पत्तिमा एउटा डोजर थपे । यता गाँउपालिकाबाट बजेट निकसा गर्ने उता गाँउका पाखाबारी आफ्नै डोजरले भासेर बाटो बनाउने । प्रकृया सबै मिलेको छ, बेरोजगार भान्जोको नाममा क्रसर र कम्पनी दर्ता छ । घुमाई फिराई टेन्डर त्यसैलाई पर्छ । यसरी आफ्नो वडामा उन्ले बिकासको खोलो नै बगाइदिए ।

चित्र २ः शंकर एक प्रगतिशील बामपन्थी नेता हुन् । १० बर्षे जनयुद्धमा खरो होमिएका उन्ले अध्ययन र ब्यवसायिक सीप त केही हाँसिल गर्ने मौका पाएनन् तर पाटीका शिर्षस्थ नेताहरुसँग बाक्लै संगत गर्ने अवसर पाए । त्यो चीनजानले उन्लाई संसदिय चुनावमा फाईदै भयो । उन्ले सजिलै टिकट् पाए । पाटी एकिकरणको लाभ उठाउदै उन्ले प्रतिपक्षीलाई भारी अन्तरले जिते । एक दुई पटकको प्रयास फेल खाएपनि उनी पूर्ण बिश्वस्त छन कि मन्त्रिमण्डलमा सानो हेरफेर हुनासाथ उनी मन्त्री बन्ने सुचिमा प्राथमिकतामा छन् । भरिसके फुलमन्त्री नभए राज्यमन्त्री त पक्कै ।   

चित्र ३ः एउटा नगरपालिकामा दुई जुझारु उम्मेदवारबिच मेयर पदका लागि स्पर्धा हुने भयो । शिशिर र अमर दुबै शिक्षित छन् र पाटी राजनीतिमा अब्बल पनि । शिशिरले ग्राभेल् बाटोले छोएको चार रोपनी फाँटनै बेचेर चुनावमा खर्च गरे । अमरको जायजेथा पर्याप्त नभए पनि अमेरिका बस्ने उन्का सहोदर भाईले अभियाननै चालाएर चाँइदो पैसा पठाइदिए । नपुगे अझै पठाउने तर कुनै कैफियत नराख्न भाईले अमरलाई आस्वस्थ समेत् गराए । शिशिरले आर्थिक चलखेलमा आफु कम्जोर हुने देखेपछि बैठक गरेर सम्पूर्ण पाटी सदस्यबाट कम्तिमा पाँच् सय र ब्यापारीहरुबाट १० हजार सहयोगको उर्जी जारी गरे । दुबै पक्षका कार्यकर्ता झोला भरी नोटका बिटा लोड गरेर गाँउ शहर छिरे । बिहान घर दैलो अभियान हुन्थ्यो भने बेलुकी अवस्था हेरेर बैठक कोठा र भट्टिमा प्रलोभन, पैसा, रक्सी र सितनको बदलामा भोट् याचना गरिन्थ्यो । दुबै पक्षले धम्कीको साटो नम्र तालले पिठो मुछेजसरी मतदातालाई ललाई फकाई गर्दै भोट् मागे । चुनावको तीन दिनअगाडि देखि दुबै पक्षले मासु भात र रक्सीको निःशुल्क मेस नै सञ्चालन गरे । 

अन्ततः शिशिरले झिनो अन्तरले जिते । डलरले काम गरेन, स्वदेशी पैसाले जित्यो । अब शिशिरको प्राथमिकता भनेको निश्चय नै गुमेको सम्पत्ति जोड्नु र डक्को ऋण लिएको ब्यापारीलाई रकम फिर्ता गर्नु हो । बहकाउमा ५० लाखको खेत सकेर बुढेसकालमा दुःख पाउने रहर छैन उन्लाई । भित्री रुपमा बरु ५० हैन १ करोड पर्ने थप् सम्पत्ति जोडेर मह काढ्नेले हात चाट्छ भन्ने उखानलाई चरितार्थ पार्ने छन् उन्ले । साथै आफुलाई गुन गर्ने शुभेच्छुकहरुलाई हरहालतमा गुन फर्काउने संकल्प पनि एकातर्फ छदैछ । सुरुकै दिनमा नगरपालिकाका पुराना स्टाफहरुसँग छलफल गरेर मुख्य मुख्य शाखा, प्रशासन अधिकृत र लेखा अधिकृतसँग मिलेर उनी बढी प्रतिशत आफुलाई आँउने डिलमा पुरानै च्यानलमा दुरुस्तै फिट हुन्छन् । ठेकेदारहरु र बिचौलियाहरुसँग त उन्को बेग्लै हिसाब छ । उन्ले घुस, भ्रष्टाचार र कमिसनतन्त्रको जालोलाई तोड्नुको साटो आँफै हिस्सेदार बनेर ससक्त र संगठित बनाउदै लगे । बिधिवत हुने कामलाई पनि आज जनताले चुनावताका खाएको मासुभातको मुल्य मोटो रकम घुस दिएर तिर्नु परेको छ ।

माथिका तीन वटा दृष्टान्तहरु काल्पनिक भएता पनि नेपालको परिपेक्षमा प्रायः मिल्न जान्छ । अपवादलाई छोडेर राजनीतिको खम्बा मुलतः पैसा र पँहुचमै उठाइएको छ । राजनीति भनेको राष्ट्रसुधारको मुल ट्याङ्की हो । ट्याङ्की नै जब फोहोर हुन्छ भने त्यसबाट आँउने पानी जरुर प्रदुषित हुन्छ । त्यो पानी भनेको शिक्षा, स्वास्थ्य, सुरक्षा, कृषि, भौतिक योजना र बिकास आदि सबै हुन् । तसर्थ सबैभन्दा पहिलो कुरो ट्याङ्की बनाउन गतिलो सामांग्रीको चयन् गर्नु पर्यो  । दुषित, नक्कली र जाली सामांग्री प्रयोग गरेपछि ट्याङ्की गतिलो हुँदैन र यसबाट आउने पानीले रोग फैलाएरै छाड्छ ।

Connect:
facebook.com/ravinems
Twitter/Instagram: @ravinems