Creative dotPen

कान्तिपुर साप्ताहिक मा प्रकाशित् मिति २०७४ साल बैशाख १ गते शुक्रबार ।  संसारमा एक बर्षमा धेरै पटक नयाँ बर्षहरु मनाइन्छन् । कोरिया र चीनको नयाँ बर्ष फेब्रुअरी आठमा पर्छ । ईरानको २० मार्च अनि तामीलको अप्रिल १४ । त्यस्तै मुस्लिम क्यालेन्डरको नयाँ बर्ष अक्टोबर ३ हो । नेपाली नयाँ बर्ष ग्रेगोरियन क्यालेन्डरको अप्रिल ११ देखी १५ को बिचमा पर्दछ । नेपाली क्यालेन्डर कुनै पुर्वनिश्चित मिति छ भने सौर्य क्यालेन्डर र जन्म, मृत्यु तथा तिथिका चाडबाडहरु चन्द्र क्यालेन्डरमा आधारित छ । ग्रेगोरियन क्यालेन्डर भन्दा यो ५६ बर्ष ८ महिना १५ दिनले अगाडि छ । अब प्रसङ्ग बदलौ । जिन्दगीमा धेरैपटक नयाँ बर्षहरु मनाइयो । तर गत बर्ष अर्थात २०७३ को नयाँ बर्ष निकै नै स्मरणीय बन्न पुग्यो । चुम्लिङको हिमाली सिरेटो, ढुङ्गाको चाङ्ले बनाइएका गोपाल दाईको भिरैको घरको आँगनमा दुई चार वटा टेन्ट टाँगेर बसेका हामी । माथि पाखातिर योगा गर्न गएका ल्यान्स, एनिठा र फ्लोराको ग्याङ्सङ्गै हाम्रा अनुवादक टोलीहरु भर्खर देखा पर्छन् । तान्जिन, छोदेन् र निङ्मा पर्खालको छेवैमा ठ्याक–ठ्याक ठुक–ठुक गर्न थाल्छन् । क्याम्प फायरको तयारी ह

मेरा हजुरबाले पिँढीको डिलमा बसेर भनेको अझै मनमा ताजै छ । उहाँले आफ्नो बिहेका बारेमा माघे ठण्डीको एक साँझ मलाई यसरी वृत्तान्त सुनाउनुभयो–साठी वसन्त पार गरेर पिंढीको कुर्सीमा बसी अतीतको दुर्बिन चिहाउँदा अहिले पनि उही दिन झलझली सम्झन्छु । माघ १६ को त्यो दिन देशले सहिद दिवस मनाइरहेको थियो । म निरीह जीव बिहेको मण्डपमा बसेर लगनगाँठो समाउँदै सहिद हुँदै थिएँ । त्यो सहिद जो जिउँदो थियो, त्यो सहिद जसमा अन्तिम हाँसो बाँकी नै थियो । उनीहरूकै भाषामा बेहुलाको उपमा दिएर एउटा स्वतन्त्र प्राणीलाई बहुला हुनबाट जोगाउँदै थिए तपसिलमा रहेका सहभागीहरू । त्यो अग्निहोत्रमा मलाई सहिद बनाउन चिरपरिचित अनुहारहरू नै लागिपरेका थिए । कोही मन्त्र जप्दै थिए, कोही टीका–टाला गर्दै थिए, कसैले पानी ल्याए, कसैले पानी खाए । कोही गानामा झुल थिए । टाई सुटमा सजिएकाहरू निस्फिक्री हाँसिरहेका थिए । एउटा मानिस मरिरहँदा लोक भने अविचलित हाँसिरहेको, अन्तिमसम्म हाँसिरहेको थियो । अरू कसैलाई समारोहबीच सहिद बनाएर बेरहम ढालिरहँदा खुब मजा लिने भीड सायद जन्तीकै भिड हो । रङ्गीचङ्गी कस्ता–कस्ता पोसाक भिरेर सहिद जोडी हेर्

हामी सारा नेपालीको जनजीवनको अभिन्न अङ्ग बनेर दशकौंसम्म हाम्रो सुखदु:खमा साथ दिँदै आएको लोडसेडिङको असामयिक निधन भएको हुँदा लोडसेडिङको आत्माले चिर शान्ति पाओस् र शोकसन्तप्त वा आश्चर्यचकित प्रभावित नेपालीहरूप्रति हार्दिक समवेदना । एकातिर हामी सबैको स्मार्टफोनमा जडित ‘लोडसेडिङ’ एप अन–इन्स्टाल गर्नुपर्ने बाध्यता आइलागेको छ भने काम बत्ती आएपछि भरे वा भोलि गरौंला भनेर टार्ने अल्छीहरूको जीवनमा बबन्डर मच्चिएको छ । लोडसेडिङ तिमी जीवित हुन्जेल सबैले सरापे तर अब तिम्रो अभाव यति खट्किन थालेको छ कि त्यसलाई शब्दमा उतार्न सकिँदैन ।  लगभग बत्ती देखेदेखि लोडसेडिङ भोगियो । अझै पनि लाग्छ, लोडसेडिङबिनाको बत्ती–बत्ती नै होइन । बिजुली बत्ती भन्नासाथ लोडसेडिङ पछाडि–पछाडि झुन्डिए आउने उपसर्गजस्तो भैसकेको हाम्रो जीवनमा अब यो असामान्य परिस्थिति आइलागेको छ । ‘लोडसेडिङ’ जिन्दगीबाट अब ‘एनिटाइम लाइटिङ’ जिन्दगी एकाएक जिउन हम्मे–हम्मे नै पर्ने देखिन्छ । लोडसेडिङको देहावशानपछि हजाराँैका जागिर जाने भए, व्यापार–व्यवसाय डुब्ने भए । एक कित्ताका जनताको अर्थतन्त्रमा महाभूकम्पै आउने भो । मैनबत्ती प्राचीन

विश्व जलबिन्दु सप्ताह विशेष लेख विश्व जलबिन्दु महासंघ र विश्व जलबिन्दु बिरामी महासंघको संयुक्त पहलमा यस बर्ष पनि गत साता मार्च १२ देखी १८ सम्म जलबिन्दु रोग सम्बन्धि चेतना अभिबृद्धी गर्ने मनसायले विश्व जलबिन्दु सप्ताह मनाइयो । यी दुई देहाएका संस्थाले २००८ देखि विश्व जलबिन्दु दिवसको सुरुवात गरे र २०१० देखि हरेक बर्ष विश्व जलबिन्दु सप्ताह वा वल्र्ड ग्लौकोमा वीक मनाउदै आइरहेका छन् । सन् २०२० को अन्तसम्ममा जलबिन्दु रोगीहरुको संख्या करिब सात करोड ६० लाख पुग्ने आँंकलन गरिएको छ र यो रोगको चापलाई थोरै भए पनि नियन्त्रण गर्न यी दुई संस्थाले मात्र सामना गर्न नसक्ने भएकाले समाजका हरेक तह र तप्काबाट जलबिन्दु रोगका बारेमा जनचेतना फैल्याउन यो अभियान आवश्यक भएको हो । तसर्थ जो सँग जेको बिज्ञता वा सुविस्ता छ त्यही उपयोग गरेर सामाजिक सञ्जाल तथा स्थानिय तहबाट समेत यो सप्ताहलाई ब्यापक बनाउनु हामी सबैको दायित्व हुन जान्छ । हामी सबैले जलबिन्दु रोगको बारेमा जानकारी पाउनु किन आवश्यक छ भन्ने कुरा यसै लेख मार्फत प्रकाश पार्न खोजिएको छ । हुन त जलबिन्दु धेरै किसिमका हुन्छन्ः आँफै सुरु हुने जलबिन्दुलाई

published in Saptahik of Kantipur Media Group on 31st March 2017 केहि वर्ष अघिको बसन्त ऋतुले भर्खर पाइला टेकेको चैते शनिबार लाँकुरीको फेदमा रहेको आङाको चिया पसलमा खरिबोटका बन्जाराहरुको बाक्लै उपस्थिति थियो । गाउमै रहेका मान्छे त साबिक झँै आउने नै भए, जागिरेहरु पनि शनिबार भनेपछि चियाको सुर्की संगै बात मार्न ब्यस्त थिए । काठमाडौं बस्ने ठिटाहरु पनि अघिल्लै रात गाँउ आँउने अनि एकाबिहानै लाँकुरिको फेदीको अड्डामा हाजिर जनाँउन आउने । भाई पुस्ता भर्र्याङ्तिर हुन्थे, दाई पुस्ता एकातिर, बाउपुस्ता एकातिर अनि अंकल पुस्ता अर्कातिर । एउटा हातमा रु दश पर्ने चिया हुन्थ्यो भने अर्को हातमा गच्छे र लत अनुसार बिँडी, पाइलट, खुकुरी, शिखर वा सुर्य धुवाँइरहेको हुन्थ्यो । कसैका गोजिमा सुद्दप्लस, राजनिगन्धा, सुपर लाइक वा गोल्डेन लाइफका प्याकेटहरु खोलिन आतुर थिए । अम्मल नहुनेहरुलाई पनि गफकै अम्मल थियो । दाम्या माइली डेरिमा दुध खन्याएर क्यान चुइ चुइ पार्दै घर फर्किदै थिइ । देव काका फरासिलो मुद्रामा, “ए भाउजु एता आउ, सुरेशे (छोरा)ले पनौतीबाट खसीको शिकार पठाइदिएको छ । ऊ काठमाडौंबाट आउँदै रहेछ पनौतीमा अल्मल

कान्तिपुर साप्ताहिक मा २०७३ चैत्र ६ गते प्रकाशित् ।  कामलाई माया गर्ने मान्छेले काम गर्छ, दामलाई माया गर्ने मान्छेले जे पनि गर्छ । उस्ले चोर्छ, ठग्छ, ढाट्छ, लुट्छ, कालोबजारी वा भ्रस्टाचार यावत गर्छ ।  जस्ले कामलाई स्रद्धा गर्छ, पैसा त उस्को पछि पछि दगुर्दै आँउछ । उद्देश्य लिँदा दाम कमाउछु भनेर लियो भने दाम त कमाइएला तर काम राम्रो गर्छु भनेर लियो भने नाम र दाम दुबै साथ साथ बाइप्रोडक्ट बनेर आउछन् । आज शिक्षित जमात बड्दै जाँदा श्रमजन्य कामलाई हेय भावले हेर्ने प्रचलन पनि बड्दो छ । सडक सफा गर्नेहरुलाई अर्कै दृष्टिरकोणले हेर्दछन् यहा,ँ जबकी त्यो सडक सफाइले कसरी प्रत्येक शहर बासीको स्वास्थ्य बचावट गरिरहेको छ र शहर सौन्दर्यता कायम गरिरहेको छ त्यो आँकलन गरिन्न । कामलाई माया गर्नेले बाँझो बारी खस्रेर सुन फलाउछन्, दामलाई माया गर्नेले उर्बर खेत बाँझो पल्टाएर पैसा बटुल्न अरब पुग्छन् । भारतबाट आएको ब्यक्तिले भुइमा फालेको चक्लेट्को खोलमा पैसा देख्छ र भन्छ –पैसा हावामे उड्रहेँहे बस पकड्नेकी टेक्निक चाहिए । हामीहरु कवाडी सामानहरु बटुलेर धर्ती सफा राखिदिने र फोहोरबाट मोहोर फलाउने त

एस् एल् सी पछि अब पालो कलेज पढ्ने थियो । गाँउबाट डेढ घण्टाको समय लगाएर पढ्न आइने भो बनेपाको एउटा कलेजमा । स्कुलबाट त कति भागियो कति । तर कलेजमा त भाग्न हुन्नँ, पास गर्न धेरै मेहेनत गर्नु पर्छ भनेर सबैले भनेको सुन्थेँ । आखिर विद्यार्थी न हो पढ्न भनेपछि के जाँगर चल्थ्यो? चाँजोपाँजो मिलाएर दुई हप्ता पछि त साथी सङ्गको मिलेमतोमा कलेज बङ्क गर्ने श्रिङ्खला सुरु भैहाल्यो । स्कुलबाट भाग्दा भन्दा कलेज बङ्क गर्दा छुट्टै आनन्द आउने । भाग्ने त दुबै बिना सुचना निर्धारित नियमलाई छलेर भाग्ने नै हो तर शब्दावली पनि कति फरक । बङ्क भन्दा छुट्टै स्वतन्त्रताको प्वाँख पलाएझै लाग्ने । कलेज बङ्क गरेर युनिफर्ममै डाँडाकाँडा दगुर्ने, डुल्ने, खाने बाहेक भक्तपुरको बाराही हलमा हिन्दी फिलिम हेर्न जाने नशा लागेको थियो । त्यहाँ हेरेको पहिलो फिलिम थियो अजय देवगन स्प्लिटेड पर्सनालिटी भएको दिवान्गी । मुभी सकिएपछि बाराही चोकमा एउटा जस्ताको छाप्रोमा खाजा खान जान तयार भए साथीहरु । “वाराही मम” नामाङ्कित उक्त छाप्रोमा ढोकैमा बलिरहेको स्टोभ माथि ममको ठुलो भाडोले चर्कै सँग “झ्वाइयँ” आवाज दिइरहेको थियो । त्यहाँबाट आ